ATEX Ekipman Direktifi olarak da bilinen ATEX 94/9/EC direktifinin yerine ATEX 2014/34/EU direktifi Mart 2014'de yürürlüğe girmiştir. Yeni ATEX Direktifi ile ilgili terminoloji açısından daha ayrıntılı terimler ve tarifler getirilmiştir. Direktif, ATEX ekipmanlarının işaretlenmesi ile ilgili yenilikler getirmiştir. Ülkemizde ise ilgili direktif, 30 Haziran 2016 tarihinde "Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (2014/34/AB)" yayımlanarak, 2006 tarihinde yayımlanmış olan yönetmeliğin yerine geçmiştir.

 

Bu yazımızda, ATEX 2014/34/EU Direktifi uyarınca ATEX ekipmanlarının işaretlenmesine değineceğiz.

 

CE İşaretlemesi: CE işaretlemesi, "CE İşaret Yönetmeliği" uyarınca belirlenen syandartlara uygun olarak ATEX ekipmanlar üzerinde bulunmalıdır.

 

Onaylanmış Kuruluş Kodu: ATEX kapsamındaki ürünlerin belgelendirilmesi için Avrupa Birliği tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlara verilen koddur. Türkiye'deki kuruluş onayı, TÜRKAK tarafından gerçekleştirilen akreditasyon sonrasında Ekonomi Bakanlığı tarafından verilmektedir.

 

Patlama Korunması İşareti: ATEX ekipman etiketleri üzerinde bulunması gereken ve ekipmanın patlamaya karşı korunma sağladığını gösteren özel bir işarettir. Ekipman etiketi haricinde, patlayıcı ortamların girişinde görünür bir yerde bulunması gerekmektedir.

 

Ekipman Grubu: Grup I ve Grup II olmak üzere iki ekipman (teçhizat) grubu bulunmaktadır. Grup I ekipman; madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları ve bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtelif tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan ekipmanlardır. M1 ve M2 olmak üzere iki kategoriye ayrılmaktadır. Grup II ekipman; patlayıcı ortamlar nedeniyle tehlike oluşacak muhteöel diğer yerlerde kullanılacak (sanayide kullanılan) ekipman grubudur. Kategori 1, Kategori 2 ve Kategori 3 olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır.

 

Ekipman Kategorisi: ATEX ekipmanların kullanıldıkları bölgelerin (ZONE'ların) tiplerine göre belirlenen koruma derecesidir. ZONE 0 ve ZONE 20'de kullanılan ekipmanlar için Kategori 1 (ki en korumalı olan kategoridir), ZONE 1 ve ZONE 21'de kullanılan ekipmanlar için Kategori 2 (ki Kategori 1 daha korumalı olduğundan dolayı Kategori 1'de kullanılabilir), ZONE 2 ve ZONE 22'de kullanılan ekipmanlar için Kategori 3 (ki Kategori 1 ve 2 daha korumalı olduğundan dolayı bu iki kategori de kullanılabilir) ekipman gereklidir.

 

Patlayıcı Ortam İçeriği: Patlayıcı ortam tipinin gaz/buhar ya da toz kaynaklı olduğunu belirten ekipman özelliğidir. Gaz/buhar kaynaklı patlayıcı ortamlarda G (Gas) işaretlemesi, toz kaynaklı patlayıcı ortamlarda D (Dust) işaretlemesi kullanılır.

 

Ekipman Koruma Tipi: ATEX ekipmanlar, patlayıcı ortamlarda güvenliği sağlamak için farklı korunma yöntemleri ile kullanılabilmektedir. Koruma yöntemlerine göre 8 koruma tipi bulunmaktadır. Bunlar:

   - "d" tipi: Aleve dayanıklı muhafaza ile koruma

   - "p" tipi: Basınçlı mahfaza ile koruma

   - "q" tipi: Toz doldurma ile koruma

   - "o" tipi: Yağa daldırma ile koruma

   - "e" tipi: Arttırılmış güvenlik ile koruma

   - "i" tipi: Kendinden güvenli devreler ile koruma

   - "n" tipi: Ark önleyici ekipman ile koruma

   - "m" tipi: Kapsül içine alma yöntemi ile koruma

 

Ekipman Grubu: Patlayıcı ortamı oluşturan kimyasalların en düşük tutuşma enerjilerine göre ekipman özelliklerinin belirlenmesinde kullanılan ibaredir. Ekipman grupları üçe ayrılmaktadır:

   - IIA - Genel olarak hidrokarbon ve türevleri

   - IIB - Alkollerin büyük bir kısmı ve bazı hidrokarbonlar

   - IIC - Hidrojen, asetilen, karbondisülfit (diğerlerine göre daha korumalıdır.)

 

Sıcaklık Sınıfı: Patlayıcı ortamı oluşturan kimyasalların en düşük tutuşma sıcaklığına göre belirlenen ekipman özelliğidir. Gazlarda 6 sıcaklık sınıfı bulunmaktadır.

   - T1 < 450 C

   - T2 < 300 C

   - T3 < 200 C

   - T4 < 135 C

   - T5 < 100 C

   - T6 < 85 C

Tozlarda ise "t" harfinden sonra gelen ve celcius derecesi cinsinden belirtilen rakam ise, aletin maksimum yüzey sıcaklığını belirtmektedir.

 

ATEX ekipmanlarının işaretlemesi ile ilgili özet bir tablo için ATEX-Ekipman-İşaretlemesi.pdf dokümanını inceleyebilirsiniz.