30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik"in 10. maddesine istinaden, yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışım, yani patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan işyerlerinde "Patlamadan Korunma Dokümanı" hazırlanmalıdır. Patlama riskinin belirlenerek değerlendirilmesi ve patlayıcı atmosfer oluşabilecek tehlikeli bölgelerin belirlenerek sınıflandırılması için farklı uluslararası standartlar bulunmakla beraber, ülkemizde yanıcı gaz ve sıvı buharı kaynaklı ortamların tayini TS EN 60079-10-1 standardı ve yanıcı toz kaynaklı ortamların tayini ise TS EN 60079-10-2 standardı uyarınca yapılmaktadır.

TS EN 60079-10-1:2021 standardı, TSE tarafından 15.02.2021 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve 2015 versiyonunun yerini almıştır. 2021 standardı henüz Türkçe'ye çevrilmemiş olmakla birlikte, TSE'den İngilizce versiyonu temin edilebilmektedir.

TS EN 60079-10:1:2021 standardı, temel mantık ve kavramlar olarak bir önceki 2015 versiyonuna benzerlik göstermekle birlikte ufak eklemeler ve bazı salım ve havalandırma formüllerinde değişiklik yapılmış olup, bu durum daha önceki versiyona göre hesaplanmış olan tehlikeli bölgelerin ve sınırlarının değişmesine neden olabilecektir.

Standardın temel mantığı ile ilgili olarak Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) Nedir? yazımızı okuyabilirsiniz.

 

TS EN 60079-10-1:2021 ile TS EN 60079-10-1:2015 standartları arasındaki değişiklikler nelerdir?

 

Standardın kapsamı değişti!

Standardın "1. Kapsam" bölümünde 2015 versiyonunda bulunan "bu standart örneğin yemek pişirme, su ısıtma ve benzeri kullanımları olan cihazlarda sadece düşük basınçlı yakıt gazının kullanıldığı, tesisatın ilgili gaz yönetmelikleriyle uyumlu olduğu ticari ve endüstriyel uygulamalar için uygulanmaz." tanımı, 2021 standardından çıkarılmıştır. Bu madde yeni standardın "5.3.2 Yakıt Gazı Tesisatları" bölümünde detaylandırılmıştır.

 

Yanıcı madde içeren ekipmanların iç kısımları

Yeni standartta "4.3 Yanıcı Madde İçeren Ekipmanların İç Kısmı" maddesi ilave edilmiştir. Tanklar gibi yanıcı maddeler içeren birçok proses ekipmanının iç kısmı, ekipman içerisine oksijen veya hava girme olasılığını hesaba katmadan tehlikeli bir alan olarak kabul edilebilir. İnertleşme gibi özel kontrollerin kullanıldığı durumlarda, yanıcı maddeler içeren ekipmanların iç tasarımının tehlikeli bir alan olarak sınıflandırılmasına gerek olmayacağı veya daha düşük bir bölge atanabileceği standartta belirtilmiştir. Standart bu gibi durumlarda kontrol önlemlerinin güvenilirliğinin, ekipman için belirlenen tehlikeli alandaki azalma ile doğru orantılı olmalıdır demektedir. Örneğin, IEC 61511'e göre SIL değerlendirilmesi gibi uygun bir çalışma kullanılarak, kontrol önlemleri değerlendirilebilecektir.

 

İhmal edilebilir bölge (NE) kavramı detaylandırılmıştır.

Yeni standartta "4.4.2 İhmal Edilebilir Bölge Uzantısı" maddesi eklenerek, standardın bir önceki versiyonuna göre ihmal edilebilir bölge tanımı genişletilmiş ve Bölge NE sınıflandırması için kriterler belirlenmiştir.

 

Yakıt gazı tesisatları maddesi eklenmiştir.

Eski standartta kapsam dışı bırakılan düşük basınçlı kazan daireleri ve boiler daireleri bu maddede tanımlanmıştır. "Yemek pişirme, su ısıtma ve benzeri kullanım örnekleri olan cihazlarda sadece düşük basınçlı yakıt gazının kullanıldığı ticari ve endüstriyel uygulamalar için yerel gaz yasaları geçerli olacaktır. Çoğu durumda ilgili gaz kodlarına uygunluk, tehlikeli olmayan veya ihmal edilebilir ölçüde bir bölgeye yol açan bir sınıflandırmayla sonuçlanacaktır." denilmektedir. Düşük basınç tanımı da 200 kPa ve altında bir basınç olarak belirtilmiştir.

 

Salım oranlarındaki değişiklikler

Sıvıların ve gazların salım oranlarının belirlenmesinde kullanılan formüllerde herhangi bir değişiklik yapılmamaıştır. Bu bölümdeki en önemli değişiklik havuzların salım oranlarında kullanılan formülde stokiyometrik sabitlerdeki değişikliktir.

 

Seyrelme derecesinin değerlendirilmesi

Seyrelme derecesinin değerlendirilmesinde kullanılan salım karakteristiği formülü değiştirilmiştir. Eski standartta salım karakteristiği formülünde bulunan "k" katsayısı (0,5 ile 1 arasnda değişen LEL için belirtilen emniyet faktörü) kaldırılmıştır.

 

Havalandırma formüllerindeki değişiklikler

Yeni standarttaki en önemli değişiklikler, havalandırma hesaplarında kullanılan formüllerde meydana gelmiştir.

 

Tehlikeli alan mesafelerinin tahmininde kullanılan grafikteki değişiklik

Tehlikeli bölge (zone) hesaplamalarından sonra, tehlikeli bölge sınırının belirlenmesinde kullanılan grafikte (Şekil D.1), daha önce de belirtildiği üzere yatay eksendeki salım karakteristiği formülündeki "k" katsyaısı kaldırılmıştır.

 

Sonuç olarak, yeni yapılacak olan patlamadan korunma dokümanlarının TS EN 60079-10-1:2021 standardına göre değerlendirilmesi ve bu tarihten önce yapılmış olan dokümanların ise yeni standarda göre tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir. KARMA İş Sağlığı ve Güvenliği olarak, uzman ekibimiz ile yeni standarda uygun olarak işyerlerindeki patlayıcı ortamların ve bu alanlarda kullanılan ekipmanların değerlendirilmesini sağlamaktayız. Detaylı bilgi için +90 (232) 435 87 85 nolu telefondan arayabilir ya da info@karmaisg.com adresinden iletişime geçebilirsiniz.