Risk değerlendirmesi tanımı, "İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği" nde, "İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar" olarak belirtilmiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında tüm işyerlerinde risk değerlendirme çalışmalarının yapılması zorunludur. Tüm işyerlerinde tehlikeler ve riskler aynı değildir. Riskler, yapılan işin niteliğine göre değişebilir. Hatta aynı işverenin aynı iş kolundaki farklı işyerlerinde riskler farklılaşabilir. Bu nedenle risk değerlendirmesi o işyerine özel olarak yapılmalıdır. Risklerin değerlendirilmesi için birçok risk değerlendirme metotu bulunmakla birlikte ana amaç, işyerindeki tehlikeler ve bu tehlikelerden kaynaklanan risklerin belirlenerek önlem sırasına göre risklerin derecelendirilmesi ve bu risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılabilmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenerek önlemlerin alınmasıdır.

Risk Değerlendirilmesi Kimler Tarafından Yapılmalıdır?

Risk değerlendirme metotları genel olarak sübjektif metotlardır. Risklerin derecelendirilmesi kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle risk değerlendirme çalışmaları risk değerlendirme ekibi tarafından gerçekleştirilmelidir. Risk değerlendirme ekibi üyeleri Yönetmelik'e göre, işveren veya vekili, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, çalışan temsilcileri, destek elemanları ve işyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyeride yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlardan oluşmaktadır.

Risk Değerlendirme Aşamaları Nelerdir?

1. Tehlikelerin Tanımlanması

İşyerinde var olan veya dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeline "tehlike" denilmektedir. İşyerinde mevcut olan tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ilişkin bilgi ve belgeler toplanır. Toplanan bilgiler ışığında, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta yer alan hükümler de dikkate alınarak, çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır.

2. Risklerin Belirlenmesi ve Analizi

Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerin kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve öenemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir.

3. Düzeltici Faaliyet Planının Hazırlanması

Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır:

   1. Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması

   2. Tehlikeli olanın, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi (ikame)

   3. Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi

Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümüi başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır.

4. Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi

Yasal mevzuata göre, yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. Bununla birlikte aşağıda belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir:

   a) İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması

   b) İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi

   c) Üretim yönteminde değişiklikler olması

   ç) İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi

   d) Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikiliği olması

   e) Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi

   f) İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması